سرمایه گذاری خارجی در ایران چه شرایطی دارد؟

یکی از بحث‌های مهم در تجارت بین الملل، سرمایه گذاری خارجی است که بسیاری از کشورها برای رشد اقتصادی خود سرمایه گذاران دیگر کشورها را جذب می‌کنند. در ایران نیز مشوق‌ها و امتیازات و حمایت‌هایی برای ترغیب سرمایه گذاران خارجی لحاظ شده است. در سال ۱۳۸۱ قانون حمایت و تشویق سرمایه گذاری خارجی (فیپا) و آیین نامه اجرایی آن مصوب شد. در این مقاله به بررسی مزایا، معایب و انواع سرمایه گذاری خارجی در ایران می پردازیم.

انواع سرمایه گذاری خارجی در ایران

برای سرمایه گذاری خارجی در ایران دو روش شناخته شده طبق ماده ۳ قانون تشویق و حمایت از سرمایه گذاری خارجی وجود دارد.

۱٫سرمایه گذاری مستقیم:

در این نوع سرمایه گذاری، اشخاص خصوصی در ایران مجاز به فعالیت هستند. این گونه سرمایه گذاری‌ها طبق مقررات پیش بینی شده توسط فیپا، حمایت و پذیرش می‌شود. 

۲٫سرمایه گذاری در بخش های در انحصار دولت:

در این روش سرمایه گذاری، بازگشت سرمایه و سود بدون وابستگی به تضمین دولت، موسسات دولتی یا بانک و تنها از طریق عملکرد اقتصادی طرح و فعالیت‌های آن صورت می‌گیرد. سرمایه گذاری در بخش‌های انحصاری دولت در اشکال ساخت، بهره برداری بیع متقابل، واگذاری و مشارکت مدنی انجام می‌شود.

مزایا و تسهیلات سرمایه گذاری خارجی در ایران

با استفاده از قانون فیپا مزایا و تسهیلاتی برای سرمایه گذاری خارجی در ایران در نظر گرفته شده که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

• طبق ماده ۹ قانون تضمین پرداخت غرامت در صورت ملی شدن و سلب مالکیت سرمایه
• امکان ارجاع به مراجع حل اختلاف بین المللی در صورت ایجاد اختلاف در سرمایه گذاری
• وجود تعداد زیادی نیروی انسانی آموزش دیده، کارآمد و با صرفه اقتصادی
• ارائه ویزا اقامت سه ساله در ایران با قابلیت تمدید برای سرمایه گذاران خارجی، مدیران، کارشناسان و بستگان درجه یک آنها
• انتقال آزادانه اصل سرمایه و سود و منافع به دست آمده از سرمایه گذاری به خارج از ایران به شکل ارز و کالا
• موقعیت جغرافیایی ایده آل در مرکز اتصال خاورمیانه، آسیا و اروپا
• پذیرش سرمایه گذاری خارجی در تمام حوزه‌های تولیدی، صنعتی و کشاورزی، حمل و نقل ارتباطات، خدمات و تأمین آب و برق و گاز و انرژی به دلیل وجود ذخایر عظیم انرژی و هزینه‌های پایین تولید و خدمات عمومی در ایران
• بازار داخلی گسترده و در حال رشد و دسترسی سریع به بازارهای کشورهای همسایه
• امکان سرمایه گذاری خارجی در طرح‌های سرمایه گذاری به صورت قطعی
• وجود شبکه از زیر ساخت‌های توسعه یافته در حوزه‌های حمل و نقل جاده‌ای، مخابرات و انرژی
• امکان انجام فعالیت‌های زراعی و کشاورزی در تمام فصل‌ها به دلیل وجود آب و هوای چهار فصل در ایران
• طبق ماده ۱۷ قانون و ماده ۲۶ آئین نامه فیپا زیان‌های ناشی از ممنوعیت یا توقف اجرای موافقت‌نامه‌های مالی در سرمایه گذاری خارجی در ایران قابل جبران است.
• براساس ماده ۱۱ آئین نامه خرید کالا و خدمات تولیدی طرح سرمایه گذاری خارجی به صورت تضمینی انجام می‌شود؛ البته این خرید تضمینی در مواردی است که دستگاه دولتی خریــدار انحصـــاری یا عرضه کننــده کــالا و خدمــات تولیــدی به قیمت رایانـه ای می‌باشد.
• طبق ماده ۸ قانون فیپا سرمایه گذاری خارجی در ایران با سرمایه گذاری داخلی از لحاظ حقوق، حمایت‌ها و تسهیلات یکسان است.
• براساس ماده ۳۴ آئین نامه در سرمایه گذاری‌های مشترک امکان تملک زمین به نام شرکت ثبت شده در ایران وجود دارد.
• طبق ماده ۶ قانون فیپا حداکثر طی ۴ روز در مورد درخواست‌های سرمایه گذران خارجی تصمیم گیری می‌شود.
• براساس ماده ۳ قانون انتخاب روش سرمایه گذاری خارجی در ایران به صورت سرمایه گذاری مستقیم خارجی(FDI) یا ترتیبات قراردادی از جمله روش‌هـــایBOT، بای بک و مشـارکت مدنی توسط سرمایه گــذار امکان پذیر است.
• طبق ماده قانون یک فیپا اشخاص حقیقی و حقوقی ایرانی با داشتن سرمایه منشاء خارجی می‌توانند در ایران سرمایه گذاری کنند و از تسهیلات و حمایت‌های قانون تشویق‌های سرمایه گذاری خارجی بهره مند شوند.

معایب سرمایه گذاری خارجی در ایران

در کنار مزایایی که برای سرمایه گذاری خارجی در ایران بیان شد، معایبی نیز وجود دارد که در ادامه آورده شده است.

• نامشخص بودن میزان تسهیلات نسبت به میزان سرمایه
• نامعلوم بودن هزینه استهلاک‌های سرمایه
• مسیر سرمایه گذاری به طور دقیق مشخص نیست؛ به طوری که باید سهم بانک‌ها از این سرمایه گذاری و میزان هزینه و کارمزد تعلق گرفته به تسهیلات خارجی نیز مشخص باشد.
• وجود تحریم ها نقش بسیار زیادی در سرمایه گذاری خارجی در ایران دارند.
• در شاخص های بانک مرکزی ایران دارای رتبه جهانی پایین در سرمایه گذاری خارجی است.
• وجود ریسک‌های بالا در سرمایه گذاری خارجی در ایران به دلیل نبود ثبات اقتصادی و نوسانات ارزی، عدم شفافیت‌های مالی مشخص و نبود سیستم مقتدری برای مبارزه با پولشویی
• وجود شرایط تنش زای سیاسی و اقتصادی درون منطقه‌ای و سایر کشورهای جهان
• نابرابری در فضای رقابتی میان بخش‌های دولتی و خصوصی به علت نقش زیاد نهادهای دولتی در سرمایه گذاری خارجی در ایران که باعث محدودیت در سهم بخش خصوصی و افزیش جریان رانت مثل رانت‌های اطلاعاتی می‌شود.
• از مهم ترین معایب سرمایه گذاری خارجی در ایران افزایش مستمر درصد تورم است.

مدارک لازم برای صدور مجوز سرمایه گذاری خارجی در ایران

در این بخش به بررسی مدارک صدور مجوز برای سرمایه گذاری خارجی می پردازیم.

• ارائه درخواست برای سرمایه گذاری در ایران
• دریافت مجوز تأسیس، توافق اولیه و توافق مقدماتی با سازمان مربوطه در ایران
• ارائه نامه رسمی سرمایه گذار خارجی برای ارسال به سازمان سرمایه گذاری و استفاده از کمک های اقتصادی و فنی ایران
• ارائه پیشینه سرمایه گذاران خارجی مثل تاریخچه و سال تأسیس، محدوده و حوزه فعالیت های شرکت. چنانچه سرمایه گذار خارجی یک شخص حقیقی است باید فتوکپی گذرنامه و رزومه کاری خود را ارائه نماید.
• در صورت نیاز به وارد کردن ماشین آلات، تجهیزات و قطعاتی برای بخشی از سرمایه جهت سرمایه گذاری خارجی در ایران باید لیستی از این تجهیزات ارائه شود.

جمع بندی

 سرمایه گذاری خارجی در ایران برای رشد اقتصادی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ ولی مزایا و معایبی داشته که با توجه به آن‌ها باید برای سرمایه گذاری در بخش مورد نظر تصمیم گیری صورت گیرد.