جوایز نوبل

جایزه نوبل یکی از معتبرترین جایزه‌‌هایی است که در حوزه‌های علمی هرسال به یک دانشمند تعلق می‌گیرد. اما اول از همه بیایید با شخص نوبل آشنا شویم. با عصرآگاهی همراه باشید.

نوبل کیست؟

آلفرد نوبل(Alfred Nobel)، شیمی‌دان سوئدی بود. او در سال ۱۸۳۳ در استکهلم سوئد به دنیا آمد. اغلب او را به عنوان مخترع دینامیت و مواد منفجره می‌شناسند. نوبل از طریق ثروت فراوانی که از طریق اختراعات خود به دست آورده بود، توانست جایزه نوبل را پایه گذاری کند. او در نوجوانی در یک کارخانه اسلحه سازی که برای پدرش بود، کار می‌کرد. او که فردی کنجکاو بود، آزمایشات موادمنفجره را انجام می‌داد. تا اینکه در سال ۱۸۶۴، یک انفجار خطرناک برادر کوچکش را کشت. نوبل که تحت تاثیر این حادثه قرار گرفته بود، ایده اختراع ماده منفجره امن‌تری به اسم دینامیت در ذهنش خطور کرد. نوبل از دوران کودکی همیشه بیمار بود. او درباره دنیای پیرامونش کنجکاو بود. پدر نوبل برای کار در ساخت مواد منفجره به روسیه رفت. در این زمان نوبل فقط ۴سال داشت. پدرمادر نوبل او را نزدیک یک معلم خصوصی در روسیه فرستادند. او خیلی سریع به شیمی مسلط شد. همچنین در زبان انگلیسی، فرانسوی، روسی و آلمانی کاملا تسلط پیدا کرد.  

مخترع دینامیت چه کسی بود؟

نوبل به این نتیجه رسید که اگر نیتروگلیسیرین جذب ماده خنثی به نام دیاتومایت شود، مخلوطی به دست می‌آید که او نامش را دینامیت ثبت کرد. دینامیت در هنگام جابجایی امن‌تر بود.

جایزه نوبل به وصیت آلفرد نوبل، پایه گذاری شد.

در سال ۱۹۰۱ اولین جوایز داده شدند. طبق وصیت نوبل، ۵جایزه هرسال در رشته‌های مختلف شیمی، فیزیک، پزشکی و… به کسانی تعلق می‌گیرد که بیشترین خدمت را به مردم کرده باشند.

ششمین جایزه (جایزه یادبود علوم اقتصادی) در سال ۱۹۶۸ میلادی توسط بانک مرکزی سوئد تأسیس شد که البته در لیست جوایز نوبل جایی ندارد. انتقادهای فراوانی نسبت به نبود جایزه رشته ریاضی وجود داشت. دلیل آن را نوبل اینگونه بیان می‌کند: جوایز فقط به افرادی داده می‌شود که با تئوری و پژوهش به مردم خدمت کرده باشند. رشته ریاضی مستقیما کمکی به مردم نمی‌کند.

بانک مرکزی سوئد در سال۱۹۶۸ میلادی جایزه علوم اقتصادی را به یاد آلفرد نوبل تأسیس کرد. پایه و اساس این جایزه، کمک‌های مالی بانک مرکزی سوئد به مناسبت سیصدمین سالگرد تأسیس بانک به بنیاد نوبل در سال ۱۹۶۸ است.

نخستین جوایز نوبل علوم اقتصاد در سال ۱۹۶۹ به راگنار فریش و یان تینبرگن اهدا شد.

تعداد جوایز نوبل

از سال ۱۹۰۱ تا ۲۰۱۵ مجموعا ۵۷۳ جایزه نوبل اهدا شده است. شامل:

۱۰۹ جایزه نوبل فیزیک به ۲۰۱نفر

۱۰۷جایزه نوبل شیمی مجموعا به ۱۷۲نفر

۱۰۶جایزه نوبل پزشکی جمعا به ۲۱۰نفر

۹۶جایزه صلح نوبل به ۱۳۹ شخص حقیقی و حقوقی

۴۷جایزه نوبل اقتصاد جمعا به ۷۶نفر

در دهه‌های اخیر جوایز به بیش از ۱نفر تعلق گرفته است. این را هم بگویم طبق سیاست بنیاد نوبل هیچ جایزه ای به بیش از سه نفر تعلق نمی‌گیرد.

برندگان جایزه نوبل

کمیته نوبل هرسال جایزه صلح نوبل را به فردی اهدا می‌کند که بیشترین کار یا بهترین کار را برای دوستی بین ملت‌ها، لغو یا کاهش رویارویی‌های نظامی یا تشکیل همایش‌های صلح انجام داده باشد.

طبق وصیت‌نامه نوبل، جوایز نوبل را باید کمیته نروژی نوبل اداره کند. شیرین عبادی، حقوقدان و قاضی سابق دادگاه تنها زن ایرانی است که جایزه نوبل را دریافت کرده است.

اولین جایزه صلح نوبل در سال ۱۹۰۱ به فردریک پسی و آنری دونان اهدا شد. این دو جایزه نقدی را با یکدیگر تقسیم کردند.

از دیگر برندگان جایزه نوبل، لینوس پاولینگ بود که در سال ۱۹۶۲ برنده‌ی بدون اشتراک دو جایزه صلح نوبل شده است.

تا آخرسال ۱۰۱۹ جایزه صلح نوبل به ۱۰۷ نفر و ۲۴سازمان تعلق گرفته است. به طورکلی ۱۷در جایزه نوبل صلح زن موفق به کسب جایزه نوبل شدند. 

ژان هانری دونان در کشور سوئیس در سال ۱۹۰۱ به دلیل تأسیس کمیته بین‌المللی صلیب سرخ و مبتکر کنوانسیون ژنو موفق به کسب جایزه نوبل شد. کمیته صلیب سرخ، سازمان غیردولتی است که مقر اصلی آن در ژنوسوئیس است. این انجمن ابتدا فقط در حوزه مراقبت از سربازان زخمی در جنگ فعالیت می‌کرد. اما پس از مدتی در زمینه‌های دیگر هم وارد شد.

کنوانسیون ژنو پیمانی است که بین کشورهای امضاکننده بسته شده است و یکی از مهمترین ماده حقوق بین الملل بشردوستانه است.

الی دوکامن، فعال صلح در سال ۱۹۰۲میلادی برنده جایزه صلح نوبل شد. او در ژنو به دنیا آمد و به عنوان یک معلم روزنامه نگار و مترجم برای مجلس فدرال سوئیس کار کرد. دلیل اهدای جایزه صلح نوبل به الی دوکامن به دلیل نقش او به عنوان اولین دبیر افتخاری دفتر بین المللی صلح بود. این دفتر از قدیمی ترین سازمان‌های مرتبط با صلح در جهان است.

چارلز آلبرت گوبات یک سیاستمدار سوئیسی بود که در سال ۱۹۰۲جایزه صلح نوبل را با همکاری الی دوکامن برای ریاست دفترخانه صلح بین‌المللی دریافت کرد. او به دلیل عملکردش به عنوان نخستین دبیر کل اتحادیه بین المجالس به کسب جایزه نوبل شد.  

رندال کرمر یک سیاست مدار اهل بریتانیا بود. او هم به دلیل نقشش به عنوان اولین پدر اتحادیه بین المجالس موفق به کسب جایزه نوبل شد.